Jump to content

Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն

Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն (իսպ.՝ Liga MX, «ли́га э́ме-э́кис»), Մեքսիկայի ֆուտբոլային ակումբների գլխավոր մրցաշարը, որն անցկացվում է մեքսիկական լիգայի ակումբների բարձրագույն դիվիզիոնների միջև։ Լիգայի ընթացիկ հովանավորը «BBVA Bancomer» բանկն է, ուստի լիգայի առևտրային ամբողջական անունը «Liga Bancomer MX» է։

Մրցաշարնն, անշուշտ, ուժեղագույնն է ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի տարածաշրջանի բոլոր ազգային առաջնությունների շարքում։ Ակումբներն ունեն բավականին մեծ թվով բյուջեներ, ինչը առաջնությունը գրավիչ է դարձնում նույնիսկ արտասահմանյան այնպիսի ֆուտբոլիստների համար, ինչպիսիք խաղում են Արգենտինայի, Ուրուգվայի կամ Պարագվայի հավաքականներում։ Մեքսիկայի առաջնության «ուժն» ու ֆուտբոլիստների աշխատավարձի բարձր մակարդակը պայմանավորել են այն փաստը, որ ազգային հավաքականի խաղացողներից շատ քչերն են ձգտում մեկնել Եվրոպա՝ հանդես գալու այլ հավաքականներում։ Եվ բացառություններն էլ շատ քիչ են։ Եվրոպա մեկնած ամենանշանավոր խաղացողներն են Ուգո Սանչեսը, Ռաֆայել Մարկեսը և Խավիեր Էռնանդեսը։

2011-2012 թվականների մրցաշրջանի ավարտից հետո Մեքսիկայի հավաքականը պաշտոնապես փոխել է անվանումը։ «Դիվիզիոն դե Մեխիկո»-ից դարձել է «MX Լիգա»։

Պատմականորեն ակումբները հաշվի են առնում միայն այն չեմպիոնությունները, որոնք նրանք նվաճել են արդեն պրոֆեսիոնալ դարաշրջանում։

Մեքսիկայում ֆուտբոլային առաջնություններն անցկացվում են սկսած 1902-1903 մրցաշրջանից, սակայն ներկայումս գոյություն ունեցող սիրողական ակումբները չեն գումարվում պրոֆեսիոնալ ակումբերին։ 1943-1944 մրցաշրջանից մեքսիկական ֆուտբոլում պրոֆեսիոնալիզմ է մտցվել։ Որպես կանոն, մրցաշրջանն անցկացվում է եվրոպական մրցաշարերի նման, այսինքն մրցաշրջանի առաջին կեսն սկսվում է տարվա երկրորդ կեսին, իսկ երկրորդ կեսը ավարտվում է հաջորդ տարվա կեսին։

Մինչև 1949-1950 մրցաշրջանը էլիտար դիվիզիոնը կոչվում էր «Գլխավոր լիգա» (իսպ.՝ Liga Mayor), հետագա տարիներին փոխվել է՝ «Առաջին դիվիզիոն» (Primera Division)։ Մինչև 1995-1996 մրցաշրջանը Մեքսիկայում մեկ չեմպիոն էր ի հայտ եկել։ Բացառություն են եղել 1970 թվականի ֆուտբոլի աշխարհի առաջնությանը Մեքսիկայի լրացուցիչ առաջնությունը, որը սկսվել է 1969-1970 մրցաշրջանի ավարտից հետո և ավարտվել է 1970 թվականի աշխարհի առաջնության ավարտից հետո[1], ինչպես նաև 1985 և 1986 թվականների երկու առաջնությունները, որոնք նույնպես կայացել են երկրում կայանալիք մունդիալի կապակցությամբ։

Մինչև 1970 թվականը երկրի չեմպիոնը որոշվում էր սովորական երկրորդ մրցաշարի ընթացքում։ 1970 թվականի Էքստրա-առաջնությունից հետո առաջնության մասնակիցները բաժանվել են երկու խմբի։ 1971 թվականին չեմպիոնին որոշեցին միայն խմբերի հաղթողները, մինչև 1975 թվականը առաջնության կիսաեզրափակիչ էին դուրս գալիս խմբերի երկու լավագույն թիմերը։ 1975-1976 մրցաշրջանից Պրիմերայի 20 մասնակիցներ բաժանվել են չորս խմբի, որոնցից երկուսը լավագույններն էին, որոնք դուրս էին գալիս հաջորդ փուլ, և հետագայում փլեյ-օֆֆում կամ եզրափակիչ մրցաշարում որոշվում էր երկրի չեմպիոնը (տարբեր մրցաշրջաններում համակարգը տարբեր էր)։ México-86-ի կարճ առաջնության ժամանակ թիմերը բաժանվել են երկու խմբի, քառորդ եզրափակիչում նրանցից յուրաքանչյուրը լավագույնն էր համարվում։

1986 թվականի օգոստոսի 17-ին (եզրափակչի երկրորդ հանդիպումը) «Ամերիկա»-«Գվադալախարա» խաղում չեմպիոնի որոշումը ավարտվեց յուրահատուկ միջադեպով. մրցավար Անտոնիո Մարկեսը խաղի 71-րդ րոպեին («Ամերիկա»-ն հաղթում էր 1:0 հաշվով) հեռացրեց բոլոր 22 խաղացողներին՝ հավաքական ծեծկռտուքին մասնակցելու համար։ Հանդիպումն այդպես էլ չավարտվեց[2]։

1996-1997 մրցաշրջանից սկսած Մեքսիկայում սկսել են որոշել առաջնության 2-ական հաղթողներ։ Մրցաշրջանի առաջին կեսին որոշվել է ձմեռային խաղի չեմպիոնը (Torneo Invierno), քանի որ մրցաշարն ավարտվել է դեկտեմբերին, իսկ երկրորդում՝ ամառային խաղի չեմպիոնը (torneo Verano), որը համապատասխանաբար ավարտվել է հունիսին կամ մայիսին (տարվա կեսին խոշոր մրցաշարեր, օրինակ՝ աշխարհի առաջնություն անցկացնելու դեպքում)։ Ընդհանուր առմամբ, չեմպիոնի որոշման համակարգը մնում էր նույնը. թիմերը բաժանվում էին չորս խմբի, որոնք որոշում էին առաջնության քառորդ եզրափակիչի մասնակիցներին և այնուհետև հետևում էին փլեյ-օֆֆին։

2002-2003 մրցաշրջանում ձմեռային առաջնությունը վերանվանվել է Ապերտուրա, ամառային առաջնությունը՝ Կլաուսուրա։ 2004-2005 մրցաշրջանում մասնակիցների թիվը նվազել է մինչև 18 մասնակից, թիմերը բաժանվել են երեք խմբի՝ վեց մասնակցով, բայց քառորդ եզրափակիչի փլեյ-օֆֆը պահպանվել է։ 2011-2012 մրցաշրջանից խմբի բաժանումը դադարեցվել է։ Ինչպես և նախկինում, թիմերը խմբային փուլում անցկացրել են 17 տուր, սակայն միավորները սկսել են ընդգրկվել միասնական մրցաշարային աղյուսակում։ Լավագույն ութնյակը հայտնվում է փլեյ-օֆֆում (Լիգա)։ Այս համակարգը գործում է մինչ օրս[3]։

Միավորների միանման քանակի դեպքում գործում են թիմերի դիրքի որոշման հետևյալ չափանիշները՝ խփած և բաց թողած գնդակների լավագույն տարբերությունը, խփած գնդակների մեծագույն քանակը, արտագնա խաղերում խփած գնդակների մեծ քանակը, լավագույն դիրքը գործակիցների աղյուսակում, դիրքը Fair play-ի աղյուսակում, վիճակահանությունը։ Եզրափակիչ փուլին մասնակցող ակումբների զբաղեցրած տեղերը սահմանվում են ընդհանուր աղյուսակի կանոնադրությամբ[4]։

Ազգային գավաթի խաղեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2012 թվականից Մեքսիկայի գավաթի խաղարկությանը մասնակցում են 28 թիմեր՝ MX Լիգայի 14 ակումբներ և Ասենսո MX 14 ակումբներ։ Քանի որ եզրափակիչ Լիգայում հանդես է գալիս 18 մեքսիկական ակումբ, նախորդ մրցաշրջանի առաջին չորս թիմերը, որոնք մասնակցում են հյուսիսամերիկյան գլխավոր միջազգային ակումբային առաջնությանը, չեն մասնակցում ազգային գավաթի խաղարկությանը։ Մրցաշարի խաղարկությունն անցկացվում է առաջնության ժամանակ։ 2012 թվականին ստեղծված Մեքսիկայի ֆուտբոլի Սուպերգավաթը հնարավորություն է տալիս եզրափակչում խաղալ ինչպես նախորդ մրցաշրջանի MX լիգայի չեմպիոնի, այնպես էլ նախորդ մրցաշրջանի Ասենսոյի չեմպիոնի հետ։

Տարածաշրջանային գավաթի խաղեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մրցաշրջանի առաջին չորս թիմերը տեղ են ստանում ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի Չեմպիոնների լիգայում։ Չեմպիոնների լիգայի հաջորդ երեք թիմերը մասնակցում են Լիբերտադորեսի գավաթի խաղերին։ Մինչև 2009 թվականը Ապերտուրայի երեք լավագույն թիմերը, որոնք չեն խաղում Չեմպիոնների լիգայում և Սուդամերիկանի Գավաթում, մասնակցել են Լիբերտադորեսի գավաթին, իսկ Կլաուսուրայի առաջնության երկու լավագույն թիմերը, որոնք չեն խաղում Հյուսիսային Ամերիկայի մայրցամաքային մրցաշարում և Լիբերտադորեսի Գավաթում, մասնակցել են Սուդամերիկանի գավաթին։ ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի ներկայացուցիչները որոշում են կայացրել Մեքսիկայի թիմերին արգելել մասնակցել Հարավամերիկյան գավաթի խաղարկությանը, որպեսզի Մեքսիկայի ֆեդերացիան կարողանա կենտրոնանալ Հյուսիսամերիկյան մայրցամաքի Չեմպիոնների լիգայի վրա։

COVID-19 համավարակ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նոր կորոնավիրուսային համավարակի պատճառած ֆինանսական հետևանքները հարթելու համար, 2020 թվականի ապրիլի 24-ին Մեքսիկայի ֆուտբոլի ֆեդերացիան որոշում է ընդունել չեղյալ համարել Պրիմերայի և Ասենսո MX-ի խաղը և իրականացնել 6 մրցաշրջան անց[5]։

2020-2021 մրցաշրջանի մասնակիցների կազմը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հավաքական Նահանգ, քաղաք Մարզադաշտ Տարողունակություն
Ամերիկա Մեխիկո Ացտեկա 87 523
Ատլաս Գվադալախարա, Խալիսկո Խալիսկո 56 713
Ատլետիկո Սան-Լուիս Սան Լուիս, Սան Լուիս Ալֆոնսո Լաստրաս Ռամիրես 25 709
Վերակրուս Վերակրուս, Վերակրուս Լուիս «Պիռատա» Ֆուենտե 30 000
Գվադալախարա Գվադալախարա, Խալիսկո Օմնիլայֆ 49 850
Կերետարո Սանտիագո դե Կերետարո, Կերետարո Կորեխիդորա 34 130
Կրուս Ասուլ Մեխիկո Ասուլ 35 161
Լեոն Լեոն, Գուանախուատո Լեոն 33 943
Մաստան Մաստան, Սինալոա Մասատլան 25 000
Մոնտեռեյ Մոնտեռեյ, Նուևո Լեոն ԲԲՎԱ Բանկեոմեր 51 000
Նեկակսա Ագուասկալիենտես, Ագուասկալիենտես Վիկտորիա 25 494
Պաչուկա Պաչուկա, Իդալգո Իդալյգո 30 000
Պուեբլա Պուեբլա դե Սարագոսա, Պուեբլա Կուաուտեմոկ 46 648
Սանտոս Լագունա Տոռեոն, Կոաուիլա Կառոնա 30 000
Տիխուանա Տիխուանա, Ստորին Կալիֆոռնիա Կալյենտե 24 000
Տոլուկա Տոլուկա դե Լերդո, Մեխիկո Նոմեսիո Դիես 27 000
ՈՒԱՆԼ Տիգրես Մոնտեռեյ, Նուևո Լեոն Ունիվերսիտարիո 42 000
ՈՒՆԱՄ Պումաս Մեխիկո Ունիվերսիտարիո 68 584
Խուարես Սյուդադ Խուարես, Չիուաուա Բենիտո Խուարես 22 300

Չեմպիոններ (սիրողական մրցաշրջան)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մրցաշրջանի չեմպիոններն ու փոխչեմպիոններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տարի Չեմպիոն Ֆինալիստ
1943-1944 Աստուրիաս Ռեալ Իսպանիա
1944-1945 Ռեալ Իսպանիա Պուեբլա
1945-1946 Վերակուս Ատլանտե
1946-1947 Ատլանտե Լեոն
1947-1948 Լեոն Օրո
1948-1949 Լեոն Ատլաս
1949-1950 Վերակուս Ատլանտե
1950-1951 Ատլաս Ատլանտե
1951-1952 Լեոն Գվադալախարա
1952-1953 Տամպիկո Սակատեպեկ
1953-1954 Մարտե Օրո
1954-1955 Սակատեպեկ Գվադալախարա
1955-1956 Լեոն Օրո
1956-1957 Գվադալախարա Տոլուկա
1957-1958 Սակատեպեկ Տոլուկա
1958-1959 Գվադալախարա Լեոն
1959-1960 Գվադալախարա Ամերիկա
1960-1961 Գվադալախարա Օրո
1961-1962 Գվադալախարա Ամերիկա
1962-1963 Օրո Գվադալախարա
1963-1964 Գվադալախարա Ամերիկա
1964-1965 Գվադալախարա Օրո
1965-1966 Ամերիկա Ատլաս
1966-1967 Տոլուկա Ամերիկա
1967-1968 Տոլուկա ՈՒՆԱՄ Պումաս
1968-1969 Կրուս Ասուլ Գվադալախարա
1969-1970 Գվադալախարա Կրուս Ասուլ
1970 Կրուս Ասուլ Գվադալախարա
1970-1971 Ամերիկա Տոլուկա
1971-1972 Կրուս Ասուլ Ամերիկա
1972-1973 Կրուս Ասուլ Լեոն
1973-1974 Կրուս Ասուլ Ատլետիկո Էսպանյոլ
1974-1975 Տոլուկա Լեոն
1975-1976 Ամերիկա Ունիվերսիդադ Գվադալախարա
1976-1977 ՈՒՆԱՄ Պումաս Ունիվերսիդադ Գվադալախարա
1977-1978 ՈՒՆԱԼ Տիգրես ՈՒՆԱՄ Պումաս
1978-1979 Կրուս Ասուլ ՈՒՆԱՄ Պումաս
1979-1980 Կրուս Ասուլ ՈՒՆԱԼ Տիգրես
1980-1981 ՈՒՆԱՄ Պումաս Կրուս Ասուլ
1981-1982 ՈՒՆԱԼ Տիգրես Ատլանտե
198283 Պուեբլա Գվադալախարա
1983-1984 Ամերիկա Գվադալախարա
1984-1985 Ամերիկա ՈՒՆԱՄ Պումաս
1985 Ամերիկա Տամպիկո Մադերո
1986 Մոնտեռեյ Տամպիկո Մադերո
1986-1987 Գվադալախարա Կրուս Ասուլ
1987-1988 Ամերիկա ՈՒՆԱՄ Պումաս
1988-1989 Ամերիկա Կրուս Ասուլ
1989-1990 Պուեբլա Ունիվերսիդադ Գվադալախարա
1990-1991 ՈՒՆԱՄ Պումաս Ամերիկա
1991-1992 Լեոն Պուեբլա
1992-1993 Ատլանտե Մոնտեռեյ
1993-1994 ՈՒԱԳ Սանտոս Լագունա
1994-1995 Նեկակսա Կրուս Ասուլ
1995-1996 Նեկակսա Ատլետիկո Սելայա
Տարի Չեմպիոն Ֆինալիստ
1996 ձմեռ Սանտոս Լագունա Նեկակսա
1997 ամառ Գվադալախարա Տորոս Նեսա
1997 ձմեռ Կրուս Ասուլ Լեոն
1998 ամառ Տոլուկա Նեկակսա
1998 ձմեռ Նեկակսա Գվադալախարա
1999 ամառ Տոլուկա Ատլաս
1999 ձմեռ Պաչուկա Կրուս Ասուլ
2000 ամառ Տոլուկա Սանտոս Լագունա
2000 ձմեռ Մոնարկաս Մորելիյա Տոլուկա
2001 ամառ Սանտոս Լագունա Պաչուկա
2001 ձմեռ Պաչուկա ՈՒՆԱԼ Տիգրես
2002 ամառ Ամերիկա Նեկակսա
2002 ապերտուրա Տոլուկա Մոնարկաս Մորելիյա
2003 կլաուսուրա Մոնտեռեյ Մոնարկաս Մորելիյա
2003 ապերտուրա Պաչուկա ՈՒՆԱԼ Տիգրես
2004 կլաուսուրա ՈՒՆԱՄ Պումաս Գվադալախարա
2004 ապերտուրա ՈՒՆԱՄ Պումաս Մոնտեռեյ
2005 կլաուսուրա Ամերիկա ՈՒԱԳ Տեկոս
2005 ապերտուրա Տոլուկա Մոնտեռեյ
2006 կլաուսուրա Պաչուկա Սան Լուիս
2006 ապերտուրա Գվադալախարա Տոլուկա
2007 կլաուսուրա Պաչուկա Ամերիկա
2007 ապերտուրա Ատլանտե ՈՒՆԱՄ Պումաս
2008 կլաուսուրա Սանտոս Լագունա Կրուս Ասուլ
2008 ապերտուրա Տոլուկա Կրուս Ասուլ
2009 կլաուսուրա ՈՒՆԱՄ Պումաս Պաչուկա
2009 ապերտուրա Մոնտեռեյ Կրուս Ասուլ
2010 Բիսենտենարիո[6] Տոլուկա Սանտոս Լագունա
2010 ապերտուրա Մոնտեռեյ Սանտոս Լագունա
2011 կլաուսուրա ՈՒՆԱՄ Պումաս Մոնարկաս Մորելիյա
2011 ապերտուրա ՈՒՆԱԼ Տիգրես Սանտոս Լագունա
2012 կլաուսուրա Սանտոս Լագունա Մոնտեռեյ
2012 ապերտուրա Տիխուանա Տոլուկա
2013 կլաուսուրա Ամերիկա Կրուս Ասուլ
2013 ապերտուրա Լեոն Ամերիկա
2014 կլաուսուրա Լեոն Պաչուկա
2014 ապերտուրա Ամերիկա ՈՒՆԱԼ Տիգրես
2015 կլաուսուրա Սանտոս Լագունա Կերետարո
2015 ապերտուրա ՈՒՆԱԼ Տիգրես ՈՒՆԱՄ Պումաս
2016 կլաուսուրա Պաչուկա Մոնտեռեյ
2016 ապերտուրա ՈՒՆԱԼ Տիգրես Ամերիկա
2017 կլաուսուրա Գվադալախարա ՈՒՆԱԼ Տիգրես
2017 ապերտուրա ՈՒՆԱԼ Տիգրես Մոնտեռեյ
2018 կլաուսուրա Սանտոս Լագունա Տոլուկա
2018 ապերտուրա Ամերիկա Կրուս Ասուլ
2019 կլաուսուրա ՈՒՆԱԼ Տիգրես Լեոն
2019 ապերտուրա Մոնտեռեյ Ամերիկա
2020 կլաուսուրա մրցաշարը ժամանակից շուտ ավարտված է
2020 Պաշտպաններ[7]

Չեմպիոնական տիտղոսներն ըստ ակումբների

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հավաքական Չեմպիոններ
Ամերիկա (Մեխիկո) 13
Գվադալախարա 12
Տոլուկա 10
Կրուս Ասուլ (Մեխիկո) 8
ՈՒՆԱՄ Պումաս (Մեխիկո) 7
Լեոն 7
ՈՒՆԱԼ Տիգրես (Մոնտեռեյ) 7
Պաչուկա 6
Սանտոս Լագունա (Տոռեոն) 6
Մոնտեռեյ 5
Ատլանտե (Մեխիկո / Նեսախուալկոետլ / Կանկուն) 3
Նեկակսա (Մեխիկո / Ագուասկալիենտես) 3
Վերակուս 2
Պուեբլա 2
Սակատեպեկ 2
Տիխուանա, Մոնարկաս Մորելիյա, Ատլաս (Գվադալախարա),
Տեկոս (Сапопан), Օրո (Գվադալախարա),
Ռեալ Իսպանիա (Մեխիկո), Աստուրիաս (Մեխիկո),
Մարտե (Մեխիկո / Կուերնավկա), Տամպիկո
1

Շեղատառ նշված են ներկայումս գոյություն չունեցող ակումբներ։

2018-2019 մրցաշրջանի ավարտի անդյունքերը [8]

Անուն Սեզոն Գոլեր Խաղեր
Բրազիլիա Բրազիլիա Կաբինյո 1974-1985
1986-1988
312 422
Մեքսիկա Մեքսիկա Կառլոս Էրմոսիլյո[9] 1983-1989
1990-1998
1999-2001
279 498
Մեքսիկա Մեքսիկա Խարեդ Բորխետի[10] 1994-2005
2007-2010
252 475
Պարագվայ Պարագվայ Խոսե Սատուրնինո Կարդոսո 1994-2004 249 332
Մեքսիկա Մեքսիկա Օրասիո Կասարին 1935-1956 238 326

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Erik Francisco Lugo (3 апреля 2009). «Mexico 1970» (անգլերեն). Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 6-ին.
  2. «Футбол. Хоккей» № 35 от 31.08.1986
  3. Macario Reyes Padilla, Erik Franciso Lugo, José de Jesus Mora Rivera, Hans Schöggl; Martín Toscano (29 октября 2015). «México - List of Final Tables» (անգլերեն). Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 6-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  4. «REGLAMENTO DE COMPETENCIA LIGA MX» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ հունվարի 27-ին.
  5. «Ratifican Acuerdos de Asambleas de LIGA MX y ASCENSO MX» (իսպաներեն). Liga MX. 2020 թ․ ապրիլի 26. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 26-ին.
  6. Турнир назван в честь двухсотлетия независимости Мексики
  7. Официальное название — Torneo Guard1anes 2020, с использованием цифры 1 вместо буквы I; на русский язык Guardianes можно перевести как «защитники», «хранители», «санитары». Название дано в честь медицинских работников, принявших участие в борьбе с пандемией COVID-19
  8. Emmanuel Castro Serna, Erik Francisco Lugo, José de Jesus Mora Rivera (2019 թ․ հունիսի 27). «Mexico - All-Time Topscorers» (անգլերեն). Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 18-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  9. «Hermosillo, Carlos» (անգլերեն). national-football-teams.com. 7 ноября 2015. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
  10. «Borgetti, Jared» (անգլերեն). national-football-teams.com. 7 ноября 2015. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 7-ին.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]